Źródło: 123RF U dzieci zaburzenia psychiczne przebiegają inaczej niż u dorosłych, dlatego trudno je od razu wychwycić. Zwykła irytacja, napady płaczu, nadpobudliwość u dziecka często są kojarzone z etapem rozwojowym, chęcią sprawdzenia swoich możliwości. Natomiast u nastolatków przyjęcie postawy wycofania czy popadanie w konflikty z innymi jest kojarzone raczej z buntem wieku młodzieńczego niż z problemami o podłożu psychicznym. Jednak zbyt często powtarzające się zwroty w zachowaniu mogą maskować poważne oznaki choroby psychicznej. W wykryciu pierwszych objawów zaburzeń psychicznych dużą rolę odgrywają rodzice, którzy jako pierwsi obserwują nieprawidłowości w zachowaniu dzieci. Wiele objawów pojawia się już w dzieciństwie i w dużej mierze szybka diagnoza zależy od intuicji rodzicielskiej. Główne choroby psychiczne, takie jak schizofrenia czy zaburzenia dwubiegunowe, rzadko pojawiają się "znikąd". Na co więc zwrócić uwagę, kiedy dzieje się coś złego? Jakie są specyficzne objawy w zachowaniach i postawach? Oto 5 ostrzegawczych sygnałów występujących w zaburzeniach psychicznych w dzieciństwie. Na następnej stronie obejrzysz WIDEO.
Tez mialem takie odczucie ,,bycia obok,, po covidzie-przeszedlem srednio, leczac sie w domu. Teraz, po pol roku, dopiero odczuwam poprawe samopoczucia. Duzo vit z grupy B, magnez, potas, wysypiac sie, kontakt z natura i cierpliwości. Pozdrawiam Cytuj
Witam wszystkich. Mam taki problem ze nie odczuwam swojej osoby, codzienne życie wykonuje jakby z automatu, jak coś mówię to nie czuję tego że ja to mówię. Podczas rozmowy z kimś czuje jakby mnie nie było ale odpowiadam normalnie. Czuję obcość swojego otoczenia chociaż wiem kim są dla mnie. Braku Schorzenia neurologiczne wśród dzieci występują równie często jak i u dorosłych. Dodatkowym czynnikiem zagrażającym jest uszkodzenie układu nerwowego jeszcze w życiu płodowym lub podczas porodu, a także deficyty powstające w trakcie rozwojowe ośrodkowego układu nerwowego Wady rozwojowe obejmują grupę zaburzeń uwarunkowanych najczęściej wieloczynnikowo, powstałych w okresie rozwoju płodowego i prowadzące do trwałego, strukturalnego uszkodzenia mózgu. Rodzaj powstałej wady zależny jest od okresu życia płodowego, w którym zadziałał czynnik z grup dystrofii związane są z brakiem lub nieprawidłowym zespoleniem cewy nerwowej głównie w odcinku nerwowym we wczesnym okresie życia to przemieszczenie opon i tkanki nerwowej przez powstałe ubytki kostne w czaszce lub kręgosłupie, tworząc przepuklinę oponowo-mózgową lub oponowo-rdzeniową. Objawy kliniczne zależą od umiejscowienia i stopnia uszkodzenia tkanki nerwowej. Często są to niedowłady spastyczne kończyn i zaburzenia czynności końcowym okresie życia płodowego, a nawet już po porodzie dziecko narażone jest głównie na zaburzenia mielinizacji i wady płaszcza mózgowego. fot. ojoimagesDo poznanych czynników ryzyka uszkodzeń rozwojowych ośrodkowego układu nerwowego należą:wiek matkiwystępowanie wad rozwojowych w rodzinienieprawidłowa opieka w ciążychoroby przewlekłe matkipromieniowanie jonizująceniedobory jakościowe i ilościowe w odżywianiuMózgowe porażenie dziecięceMózgowe porażenie dziecięce nie jest specyficzną jednostką chorobową o jednoznacznej etiologii. Wynika z niepostępującego uszkodzenia mózgu, który znajduje się w stadium rozwoju lub zaburzeń rozwojowych mózgu o wczesnym początku i przewlekłym przebiegu. Charakteryzuje się niedoborem ruchowym, zaburzeniami mowy i funkcji poznawczych a także problemami z zachowaniem i przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego z zależności od okresu sprawczego to:czynniki prenatalne - infekcje wewnątrzmaciczne, czynniki genetyczne, poród przedwczesnyczynniki perinatalne - niedotlenienie, niedokrwienie, zakażenie, hipoglikemiaczynniki postnatalne - zakażenia, wodogłowie, choroby naczynioweZespół wzmożonego ciśnienie wewnątrzczaszkowego RAD pojawia się zwykle przed piątym rokiem życia, ale dość często można je zaobserwować, gdy dziecko jest jeszcze niemowlęciem. Objawy mogą być wtedy trudniejsze do rozpoznania niż u starszych dzieci – należą do nich m.in.: apatia (zmniejszenie zdolności do odczuwania emocji i bodźców fizycznych), wycofanie, Zaburzenia psychiczne są częstsze w środowiskach dotkniętych biedą, wykluczeniem społecznym lub uzależnieniami oraz u dzieci wychowywanych w ich występowania rośnie z wiekiem i osiąga szczyt w okresie zaburzeń jest różne. Zachowania niestosowne społecznie dotyczą od 3-5% dzieci. Zaburzenia lękowe oraz zaburzenia nastroju występują u 2-5% dzieci. Mniej dzieci, bo od 1 do % zmaga się z problemami psychicznymi związanymi z chorobą somatyczną bądź niepełnosprawnością. Całościowymi zaburzeniami rozwoju dotknięte jest od 0,5 do 1,5% eksternalizacyjne są częstsze u chłopców, jednak ostatnio wzrasta częstotliwość ich występowania wśród dziewczynek. Zaburzenia internalizacyjne częściej dotyczą dziewczyn. Wiele zaburzeń ma swój początek w dzieciństwie, jednak nie są w tym okresie chorób psychicznych może występować u dzieci, a zaburzenia charakterystyczne dla dzieci często diagnozuje się u dorosłych. ZABURZENIA RUCHU U DZIECI: najświeższe informacje, zdjęcia, video o ZABURZENIA RUCHU U DZIECI; Re: Zaburzenia psychiczne u dzieci/nastolatkówDo zaburzeń psychicznych zaliczanych jest szereg rozmaitych problemów. Wśród nich wymienia się zarówno depresję, jak i spotykane u dzieci całościowe zaburzenia rozwoju czy typowe dla osób starszych otępienia. Zaburzeniami psychicznymi są również zaburzenia odżywiania, zaburzenia snu czy zaburzenia osobowości, ale to tylko niektóre z zaburzeń psychicznych. Po jakich objawach rozpoznać, że przyczyną pewnych zachowań są zaburzenia psychiczne? Spis treściZaburzenia psychiczne: zaburzenia nastroju (afektywne)Zaburzenia psychiczne: zaburzenia otępienneNa zaburzenia psychiczne cierpi prawie jedna czwarta społeczeństwaZaburzenia psychiczne: zaburzenia urojeniowe, schizofrenia i zaburzenia schizoafektywneZaburzenia psychiczne: zaburzenia nerwicoweZaburzenia psychiczne: zaburzenia odżywianiaZaburzenia psychiczne: zaburzenia snuZaburzenia psychiczne: zaburzenia osobowościZaburzenia psychiczne specyficzne dla dzieciZaburzenia psychiczne: zaburzenia psychoseksualneZaburzenia psychiczne związane ze stosowaniem substancji psychoaktywnych Wyróżnia się wiele przyczyn zaburzeń psychicznych, tak samo dużo – a nawet więcej – wymienia się odmian samych zaburzeń psychicznych. Poszczególne zaburzenia psychiczne różnią się tym, jakiego zakresu dotyczą występujące w ich przebiegu objawy (czasami dotyczą one nastroju, a czasami odżywiania), a także tym, w jakich grupach wiekowych występują. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia nastroju (afektywne) Jako nastrój definiowany jest stan emocjonalny, który utrzymuje się przez dłuższy czas. Nastrój może być wyrównany, obniżony lub zawyżony. Poszczególne z zaburzeń nastroju mogą być związane z jego obniżeniem, jak to ma miejsce w różnych rodzajach zaburzeń depresyjnych oraz w dystymii. Jednak zaburzenia afektywne mogą przybierać także formę zmiennych epizodów obniżonego i podwyższonego nastroju, co spotykane jest w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej czy cyklotymii. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia otępienne Otępienia są zaburzeniami psychicznymi, które są charakterystyczne przede wszystkim dla osób starszych. Zaburzenia otępienne związane bywają z zaburzeniami czynności poznawczych (takimi jak pogorszenie uwagi, koncentracji czy zdolności pamięciowych), mogą one jednak doprowadzać również i do tego, że doświadczający ich pacjent nie będzie w stanie samodzielnie egzystować. Do tego typu zaburzeń psychicznych zalicza się wiele chorób, takich jak: choroba Alzheimera, otępienie czołowo-skroniowe czy otępienie z ciałami Lewy'ego. Na zaburzenia psychiczne cierpi prawie jedna czwarta społeczeństwa Źródło: Zaburzenia psychiczne: zaburzenia urojeniowe, schizofrenia i zaburzenia schizoafektywne Jednymi z bardziej zakłócających funkcjonowanie pacjenta zaburzeń psychicznych są te, gdzie pojawiają się zaburzenia treści myślenia w formie urojeń. Urojeniami nazywane są nieprawidłowe przekonania, w których prawdziwość pacjent bezapelacyjnie wierzy – żadne, nawet najbardziej racjonalne argumenty, nie są w stanie go przekonać, że tak naprawdę się on myli. W przebiegu tych problemów psychicznych pacjent przejawiać może zarówno urojenia prześladowcze, jak i wielkościowe czy hipochondryczne. Wyróżnia się tutaj również specyficzne zaburzenia urojeniowe, takie jak np. zespół Cotarda, zespół Capgrasa czy paranoję indukowaną i zespół Fragoliego. Urojenia stanowią również problem, który pojawia się w innych jednostkach psychiatrycznych: schizofrenii i zaburzeniu schizoafektywnym. Schizofrenia to choroba psychiczna, która związana bywa z bardzo różnorodnymi objawami: pacjenci mogą doświadczać zarówno urojeń i omamów, jak i zaburzeń czynności ruchowych (zakres objawów zależny jest od tego, na jaki rodzaj schizofrenii cierpi pacjent). Zaburzenie schizoafektywne to z kolei dolegliwość, w której występują zarówno zaburzenia nastroju, jak i objawy podobne do zaburzeń psychotycznych, jednakże zakres doświadczanych przez pacjenta dolegliwości nie pozwala na rozpoznanie ani czystej schizofrenii, ani samych zaburzeń afektywnych. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia nerwicowe Cechą łączącą zaburzenia psychiczne w postaci nerwic jest doświadczanie przez pacjentów różnego rodzaju lęku. Współcześnie nawet dość często termin "zaburzenia nerwicowe" zastępowany jest innym. Problemy te określane bywają jako "zaburzenia lękowe". Do zaburzeń nerwicowych zaliczany jest szereg różnorodnych problemów, takich jak: zespół lęku uogólnionego, fobie (takie jak agorafobia czy fobia społeczne, ale i fobie specyficzne – np. arachnofobia), zaburzenia lękowe z napadami paniki, zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (potocznie określane jako nerwica natręctw). Wśród zaburzeń nerwicowych wymienia się także problemy, które są związane z reakcją na ciężki stres, takie jak: zaburzenia adaptacyjne, ostra reakcja na stres, zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD). Do omawianej grupy problemów zalicza się też zaburzenia dysocjacyjne i konwersyjne. Obie z wymienionych związane są z konfliktami psychologicznymi, jednak w zaburzeniach dysocjacyjnych dochodzi do różnych zmian świadomości pacjenta, z kolei w zaburzeniach konwersyjnych pojawiają się niespecyficzne dolegliwości somatyczne. Warto nadmienić, że zaburzenia konwersyjne zaliczane są do szerszej grupy zaburzeń somatomorficznych, w których problemy psychiczne doprowadzają do różnorodnych objawów ze strony ciała. Obok wspomnianych, do zaburzeń somatomorficznych zaliczane są również uporczywe bóle psychogenne czy zaburzenia hipochondryczne. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia odżywiania Zaburzenia odżywiania to zaburzenia psychiczne, które najczęściej spotykane są u nastolatków i młodych dorosłych. Najbardziej znanymi z nich są anoreksja (jadłowstręt psychiczny) oraz bulimia (żarłoczność psychiczna), ale obecnie postuluje się, aby do zaburzeń odżywiania zaliczać coraz więcej problemów– jako przykłady takowych można podać zaburzenie z napadami objadania się, ortoreksję czy drunkoreksję. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia snu Do zaburzeń snu zalicza się dyssomnie (związane z nieprawidłową ilością lub jakością snu) oraz parasomnie (są nimi zjawiska, do których dochodzi w czasie snu). Wśród dyssomni wyróżnia się bezsenność, jak i nadmierną senność (hipersomnię), a także narkolepsję. Parasomniami są z kolei sennowłóctwo (somnambulizm) oraz lęki nocne i koszmary senne. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia osobowości Zaburzeniami osobowości określa się zaburzenia psychiczne, w których dochodzi do wystąpienia utrwalonych i skrajnych zaburzeń różnych cech osobowości (zauważalne są różnice w stosunku do przeciętnych, występujących u większości ludzi, cech osobowości, a oprócz tego różnice te doprowadzają do zaburzeń funkcjonowania pacjenta w różnych środowiskach, zawodowym czy rodzinnym). Rodzajów zaburzeń osobowości wymienia się wiele. W tej grupie zaburzeń psychicznych wyróżnia się zarówno osobowość anankastyczną z tendencją do ciągłej kontroli, osobowość histrioniczną z potrzebą kierowania na siebie uwagi całego otoczenia czy osobowość borderline, gdzie występują impulsywność, niestabilność relacji uczuciowych i niejasny obraz własnej osoby. Zaburzenia psychiczne specyficzne dla dzieci Dzieci, niestety, podobnie jak osoby dorosłe, mogą doświadczać różnych zaburzeń psychicznych. Część z tych problemów występuje i u osób dorosłych (mowa tutaj chociażby o depresji, zaburzeniach tikowych czy o schizofrenii), inne z kolei są typowe dla wieku dziecięcego. Do drugiej z wymienionych grup zalicza się takie dziecięce zaburzenia psychiczne, jak: zaburzenia zachowania, zespoły nadpobudliwości ruchowej (np. ADHD), zaburzenia lękowe (np. lęk separacyjny), choroba szpitalna (depresja anaklityczna), mutyzm, całościowe zaburzenia rozwoju (jak np. autyzm, zespół Aspergera czy zespół Retta), moczenie nocne. Zaburzenia psychiczne: zaburzenia psychoseksualne Zaburzenia psychoseksualne ogólnie dzielone są na dwie kategorie. Pierwszą z nich są dysfunkcje seksualne niezwiązane ze zmianami organicznymi czy jakimiś schorzeniami somatycznymi. Do niej zaliczane są takie problemy, jak np. utrata potrzeb seksualnych, awersja seksualna czy wytrysk przedwczesny i dyspareunia nieorganiczna. Czytaj też: Jak przedłużyć stosunek? 6 skutecznych sposobów Drugim rodzajem zaburzeń psychoseksualnych są zaburzenia identyfikacji płciowej. Do tej grupy problemów zaliczane są np. fetyszyzm i ekshibicjonizm, ale i pedofilia czy zaburzenia preferencji seksualnych (w postaci np. nekrofilii czy zoofilii). Zaburzenia psychiczne związane ze stosowaniem substancji psychoaktywnych Substancje psychoaktywne – alkohol, narkotyki czy nawet leki – prowadzić mogą do specyficznych zaburzeń podczas ich zażywania, jak i mogą one być przyczyną różnych zaburzeń psychicznych w przyszłości. Szeroko znane są przede wszystkim te zaburzenia psychiczne, które są konsekwencją długotrwałego, nadmiernego spożywania alkoholu – wśród nich wymieniane są chociażby paranoja alkoholowa, zespół Otella czy zespół amnestyczny Korsakowa. Absolwent kierunku lekarskiego na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu. Wielbiciel polskiego morza (najchętniej przechadzający się jego brzegiem ze słuchawkami w uszach), kotów oraz książek. W pracy z pacjentami skupiający się na tym, aby przede wszystkim zawsze ich wysłuchać i poświęcić im tyle czasu, ile potrzebują.Wśród zaburzeń lękowych u dzieci wymienia się m.in.: lęk separacyjny, lęk uogólniony, fobie, fobię społeczną, zespół stresu pourazowego, mutyzm wybiórczy, zaburzenia lękowe z napadami paniki. Symptomy zaburzeń lękowych u dzieci zależne będą od rodzaju konkretnego zaburzenia. U dzieci prawidłowo rozwijających wyżej wspomniane procesy z wiekiem stopniowo zanikają. Natomiast u dzieci doświadczających traumy psychicznej objawy dysocjacyjne ulegają zmianie i nasileniu, wraz z wiekiem prowadząc do poważnych zaburzeń w sferze psychicznej (Schore, 2009). Dlatego istotne jest rozróżnienie dysocjacji na dysocjację rozwojową czy adaptacyjną (rozumianą jako mechanizm obronny niezbędny do przeżycia) od dysocjacji patologicznej (rozumianej jako utrwalony, nieadekwatny i szkodliwy wzorzec reakcji organizmu na subiektywnie odbierane zagrożenie, powstały na bazie traumatycznych doświadczeń). W niniejszych rozważaniach, choć zdajemy sobie sprawę z istnienia wielu różnych sposobów rozumienia dysocjacji uwzględnianych i definiowanych przez klasyfikacje ICD-10 czy DSM-5, przez dysocjacje będziemy rozumieć wszelkie względnie trwałe zaburzenia czy deficyty w zakresie integracji funkcji somatycznych, motorycznych, percepcji, emocji, pamięci, świadomości oraz tożsamości, jakie występują u dzieci w następstwie doświadczeń traumatycznych. Według niektórych autorów (Courtois, Ford 2009; Drozdowski, Weigl 2011) organizm narażony na powtarzające się zagrożenia, zaniedbania, nadużycia ze strony rodzica lub innego znaczącego opiekuna tworzy nieprawidłowy model równowagi. Zaburzona autoregulacja przejawia się zarówno poprzez nadmierne pobudzenie, jak i stany dysocjacyjne u dziecka, przeplatając się wzajemnie. Fundamentem dla rozwoju zaburzeń dysocjacyjnych może stać się nieprawidłowy model wyjścia rozumienia znaczenia pojęcia „relacji przywiązaniowych”/„więzi” stanowią podstawowe założenia Teorii Więzi Psychicznej Johna Bowlby’ego (1969). Zgodnie z założeniami teorii i praktyką kliniczną tworzenie więzi jest biologiczną potrzebą człowieka jako nieodłączny uwarunkowany ewolucyjnie system motywacyjny zachowania gatunku; więzi tworzą się poprzez zachowania, które wyzwalają/podtrzymują bliskość z opiekunem; więź jest emocjonalnym łącznikiem między ludźmi; reakcje przywiązaniowe aktywowane są niepewnością, lękiem, poprzez uruchamianie systemu przywołania wsparcia i pomocy. Fundamentem rozwoju prawidłowej, bezpiecznej więzi jest dostrojony do potrzeb niemowlęcia opiekun. Liczne badania wskazują na konsekwencje zaburzeń w obszarze relacji przywiązania we wczesnym dzieciństwie. Niekorzystne doświadczenia do trzeciego roku życia w obszarze relacji przywiązaniowych są doświadczeniami traumatycznymi i urazowymi. Długofalowe efekty tych wczesnych niekorzystnych doświadczeń mogą ujawnić się w starszym dzieciństwie lub w okresie adolescencji w formie zaburzeń emocjonalnych lub zachowań przestępczych, a po wejściu w wiek dojrzały w formie zaburzeń psychicznych (zob. Piotr Marchwicki, 2004). Na bazie trudnych pierwszych doświadczeń może rozwinąć się zespół stresu pourazowego. Zdaniem Alana Schore (2002) istotnym predyktorem zaburzeń posttraumatycznych w okresie dorastania i dorosłości jest przywiązanie zdezorganizowane/zdezorientowane w dzieciństwie (Schore, 2002). Najogólniej ujmując, są to problemy w rozwijaniu dojrzałych form regulacji stosunków z otoczeniem społecznym. W aktualnej praktyce klinicznej coraz częściej pojawia się potrzeba holistycznego ujęcia rozwoju człowieka. W tym ujęciu uwzględnia się wzajemne powiązania między podłożem biologicznym i uwarunkowaniami społecznymi rozwoju. Dla zrozumienia pamięci traumatycznych doświadczeń (także w obszarze relacji przywiązania) kluczowa jest pamięć sensoryczna – ciało „prowadzi rejestr” (van der Kolk, 2018). Traumatyczne zdarzenia zostają zapamiętane i odsunięte w przeszłość, tak samo jak inne doświadczenia życiowe. Cytując Babette Rotshild: „Trauma zakłóca życie swoich ofiar, narzucając się wzrokową, słuchową i/lub somatyczną rzeczywistością (…). Bez względu na to, czy trauma jest pamiętana czy nie, z trudem przychodzi uświadomienie sobie, że należy do przeszłości i niebezpieczeństwo minęło” (Rotshild, 2014). Van der Kolk, dokonując przeglądu badań dotyczących zaburzeń biologicznych występujących w reakcji na stres urazowy, wymienia zmiany dotyczące zakłócenia funkcjonowania mózgu. Efekty neurohormonalne odnoszą się do zmian na poziomie wydzielania neuroprzekaźników noradrenergicznych i serotonergicznych oraz opiatów endogennych. Badania wskazują na: podwyższony poziom wydzielania katecholamin, hamowanie działania MAO, dysregulację receptorów adrenergicznych, spadek wydzielania serotoniny oraz wzrost wydzielania opiatów przy ekspozycji na bodźce przypominające traumę. Zmiany dotyczące pamięci obejmują amnezje oraz hipermnezje. Skutki neuroanatomiczne obejmują spadek efektywności pracy hipokampa (niektóre dane wskazują na zmniejszenie jego objętości); pobudzenie prawej strony ciała migdałowatego podczas wspomnień; pobudzenie obszarów sensorycznych prawej półkuli; spadek aktywacji ośrodka Broca podczas hipermnezji (flashbacks); zaznaczoną lateralizację aktywności prawej półkuli podczas aktywacji traumatycznych wspomnień (van der Kolk, et al. 1996). W rozumieniu reakcji posttraumatycznych nie można pomijać aspektu neurofizjologicznego, gdyż to reakcje somatyczne wytyczają kierunek obserwowanych zachowań. Jednym z przykładów może być zachowanie dziecka, które reagując adekwatnie do wewnętrznych odczuć, zostaje wtórnie odrzucone przez pochopnie oceniające otoczenie. Cytując terapeutkę Beverly James: „W miarę jak u dzieci narastają potrzeby i napięcie zachowują się one negatywnie w sposób wymuszony – zachowanie takie jest odbierane przez otoczenie jako manipulujące i wolicjalne. Ludzie reagują na te dzieci złością, zwracając uwagę jedynie na ich negatywne zachowania. Dzieci natomiast umacniają się w przekonaniu, że nikt nie jest w stanie zaspokoić ich potrzeb i koło się zamyka” (James, 2003, s. 55). Innym przykładem ryzyka błędnej oceny jest brak wiedzy o tym, że u dzieci, zwłaszcza w młodszym wieku szkolnym, często w obrazie depresji dominuje niepokój, a nie apatia, objawiający się rozdrażnieniem, rozproszeniem uwagi, ciągłą i nadmierną aktywnością bez przerw na odpoczynek. W wielu przypadkach istnieje ryzyko błędnego rozpoznania ADHD zamiast depresji (Sabaté, 2003). Na gruncie praktyki istnieje wiele podejść skoncentrowanych na biopsychospołecznym rozumieniu człowieka. Jednym z podejść terapeutycznych uznawanym na świecie od lat 70. ubiegłego wieku jest Neuroafektywny Model Relacji Przywiązania (NARM) Lawrenca Hellera (Heller, 2018). W tym ujęciu dobre relacje społeczne są ściśle uwarunkowane poczuciem więzi ze sobą oraz z innymi ludźmi; są uzależnione od znalezienia rozsądnego stanu równowagi między zdolnością obserwowania swoich własnych uczuć i jednocześnie uczuć innych ludzi. Podtrzymywanie relacji wiąże się z monitorowaniem własnych wewnętrznych impulsów, jak również stanów innych ludzi. Jednostka doświadczająca wewnętrznej organizacji, kontaktu ze sobą oraz z innymi rozwija i tworzy relacje oparte na wzajemności dawania i brania, w poszanowaniu ludzkiej godności. W sytuacji gdy zaburzona jest relacja przywiązaniowa we wczesnym dzieciństwie (w wyniku zaniedbania, przemocy, braku zdolności do nawiązywania bliskiej relacji przez opiekuna) dochodzi do trwałych zmian w psychicznym rozwoju. Zaburzenia w procesie tworzenia relacji przywiązaniowych na wczesnym etapie życia są zawinione przez mało responsywne otoczenie (można tu zaliczyć zaniedbanie, przemoc, choroba opiekuna). Brak/niedostatek bliskości rozpatrywany jest w kategoriach wczesnodziecięcej traumy relacyjnej. Mechanizm przebiegu procesów będących efektem nieodpowiedniej opieki nad dzieckiem jest taki sam, jak w przypadku doświadczeń traumatycznych – powoduje napięcie w ciele, aktywację układu nerwowego oraz nierównowagę w biochemii ciała. W założeniach NARM wskazuje się, iż małe dziecko – odbiorca opieki – nie może wiedzieć, że osoby z otoczenia reagują nieadekwatnie na jego potrzeby, doświadcza poczucia osobistej porażki, którą przekształca w późniejsze poczucie bezwartościowości, winy, osobistego wstydu. Początkowo w reakcji na niedostrojenie opiekuna w zaspokajaniu potrzeb pojawia się w różnym nasileniu złość i fizjologiczna niemoc. Gdy podstawowe potrzeby są ciągle niezaspokajane, dochodzi do rozregulowania układu nerwowego oraz niewłaściwego kontaktu ze sobą – przekonanie, że nie jest się wystarczająco wartościowym, aby doświadczać zaspokajania potrzeb, prowadzi do rezygnacji z komunikowania oczekiwań. Cytując autora, NARM mechanizm wygląda następująco: „Jeśli się ujawnię z tym, co czuję – utracę relację, jeśli się nie ujawnię – utracę siebie”. Małe dziecko jest całkowicie zależne od opiekuna, dlatego rezygnacja z więzi z opiekunem niesie ryzyko śmierci. Więc tym, co ulega zatraceniu, jest rezygnacja z części siebie – swojej autentyczności, szczerości, poczucia prawa do posiadania i komunikowania potrzeb. Rodzi się wówczas naturalna potrzeba stosowania strategii zachowania w różnych sytuacjach społecznych. Strategie nie są intencjonalnym mechanizmem manipulacji, są naturalną odpowiedzią na wczesnodziecięce doświadczenia. Są warunkiem przetrwania w niekorzystnym środowisku. Natomiast jeśli utrzymują się w życiu dorosłym, stwarzają blokadę pełnego rozwoju i poczucia szczęścia. Heller opisał pięć stylów: 1) związany z kontaktem: brak kontaktu z własnym ciałem i emocjami; niezdolność do bycia w kontakcie z innymi (przejawem w zachowaniu może być duma z powodu tego, że nie ma się „prozaicznych” potrzeb); 2) związany z dostrojeniem: trudność w rozpoznawaniu własnych potrzeb na poziomie fizycznym i emocjonalnym, poczucie, że nie zasługuje się na zaspokajanie potrzeb (osoba rezygnuje z własnych potrzeb, aby zaspokajać potrzeby innych, równocześnie doświadcza samotności i smutku, że inni nie domyślają się potrzeb tej osoby); 3) związany z zaufaniem: poczucie, że można polegać wyłącznie na sobie, poczucie, że trzeba kontrolować relacje; brak zdolności do zdrowej zależności i współzależności z innymi ludźmi; 4) związany z autonomią: niezdolność stawiania granic, mówienia nie, wyrażania swojego zdania bez poczucia winy czy strachu, stawianie sobie nadmiernych wymagań, rezygnacja z niezależności, aby nie być odrzuconym; 5) związany z miłością-seksualnością: trudność w łączeniu miłości, bliskich więzi i seksualności, poczucie własnej wartości oparte na wyglądzie i wydajności w działaniu. Podsumowując, „inteligentne style przetrwania” (Heller, 2014) pojawiają się w niewystarczająco dostrojonym środowisku, dziecko odszczepia się od własnych potrzeb, aby podtrzymać relację z opiekunem; centralny mechanizm to chronienie relacji przywiązania. Pojawia się identyfikacja oparta na wstydzie (jeżeli nie dostaję czegoś, to znaczy ze mną jest coś nie tak). Adaptacyjne mechanizmy przetrwania nie są złe, jednak mogą utrudniać (uniemożliwiać) relacje ze sobą i innymi. Wypracowane style ujawniają się w późniejszych relacjach, dorośli korzystający ze strategii dziecka mają kłopoty ze współpracą, w budowaniu relacji, nie wpisują się w oczekiwania społeczne, ani nie potrafią zaspokajać osobistych potrzeb, ujawniają niezdolność do samoregulacji (oddech, świadomość, dotyk, ruch) i projekcja na świat własnego kontaktu ze sobą. Cytując Edith Eger: „Najgorsze jest więzienie, które mamy we własnym umyśle, a klucze do niego znajdują się w naszej kieszeni. Są nimi: chęć wzięcia całkowitej odpowiedzialności za własne życie, chęć podjęcia ryzyka, chęć uwolnienia się od oceniania siebie i odzyskania swojej niewinności, a także pokochanie siebie takimi, jakimi jesteśmy naprawdę – ludzkimi, niedoskonałymi, z wszystkimi naszymi wadami i zaletami“ (Eger, 2018, s. 371). Czołowi włoscy psychoterapeuci, Liotti i Farina (2016), jednoznacznie wskazują, iż u osób z traumą relacyjną występują w życiu dorosłym poważne trudności z regulacją i modulacją pierwotnych emocji, takic...
Kiedy mówimy o zaburzeniach lękowych? Lęk jest naturalnym stanem emocjonalnym, który ostrzega przed potencjalnym niebezpieczeństwem i mobilizuje do poradzenia sobie z tą sytuacją. Gdy ktoś na przykład widzi agresywnego psa, zwykle odczuwa lęk i przechodzi na drugą stronę ulicy, przez co unika jego potencjalnego ataku. Jeśli uczeń obawia się sprawdzianu, to poprzedniego dnia poświęca więcej czasu na powtórzenie materiału i dzięki temu dostaje dobrą ocenę. Taki lęk pełni funkcję adaptacyjną – pomaga korzystnie rozwiązać napotykane problemy. Jeżeli jednak lęk: - jest nasilony nieproporcjonalnie do okoliczności (na przykład paraliżujący lęk podczas recytowania wiersza na forum klasy), - jest wywoływany neutralnymi, nie stwarzającymi niebezpieczeństwa bodźcami (na przykład jazdą pociągiem, widokiem ćmy, wchodzeniem do budynku szkoły), - trwa nieproporcjonalnie długo w stosunku do wywołującego go bodźca (na przykład po ominięciu agresywnego psa dziecko nie uspokaja się, ale odczuwa lęk nadal przez cały dzień), - zaburza codzienne funkcjonowanie dziecka (na przykład dziecko boi się pójść samo do toalety, boi się wsiadać do autobusu, tramwaju), - towarzyszą mu nasilone objawy somatyczne (przyspieszone bicie serca, pocenie się, drżenie, przyspieszony oddech, uczucie duszności, zawroty głowy), to jest lękiem dezadaptacyjnym, czyli utrudniającym radzenie sobie z codziennością. Mówimy wtedy o zaburzeniach lękowych. Jakie postacie zaburzeń lękowych spotyka się u dzieci i młodzieży? Zaburzenia lękowe mogą dotykać nawet do 20% dzieci i nastolatków. W okresie dzieciństwa i dojrzewania występują następujące postacie zaburzeń lękowych: lęk separacyjny - Jest prawidłowym zjawiskiem u dzieci do 3. roku życia, a potem stopniowo zanika do 5. roku życia. - Lęk separacyjny rozumiany jako zaburzenie występuje u 3–5% dzieci i nastolatków, częstość występowania maleje wraz z wiekiem i częściej cierpią na niego dziewczęta. - Dziecko odczuwa nadmierny lęk, gdy spodziewa się rozłąki z opiekunem (najczęściej matką), w trakcie okresu rozłąki lub nawet gdy tylko sobie taką rozłąkę wyobraża. Na próby separacji (na przykład wyjście matki do pracy lub jej wyjazd w delegację, gdy dziecko ma wyjść z domu i pójść do szkoły) reaguje oporem, płaczem, czasem zgłasza dolegliwości somatyczne (ból zęba, bóle brzucha), „dzięki” którym ostatecznie nie dochodzi do rozłąki (dziecko zostaje w domu z matką zamiast iść do szkoły lub matka rezygnuje z wyjścia z domu, by zaopiekować się dzieckiem). Dziecko odmawia wychodzenia z domu bez opiekuna, nie chce wychodzić samo do szkoły (a czasem w ogóle odmawia chodzenia do szkoły), na podwórko, do kolegów; nie wyjeżdża samo na kolonie, zielone szkoły, wycieczki szkolne lub robi to z wielkimi oporami. Bezpodstawnie zamartwia się, że opiekun zachoruje, umrze, będzie miał wypadek, miewa koszmarne sny o takich treściach. Dzieci cierpiące na lęk separacyjny często również nie chcą spać same, lecz z opiekunem. zaburzenie lękowe uogólnione - Występuje u 3–4,6% dzieci i nastolatków, w dzieciństwie równie często u dziewcząt i u chłopców, w okresie dojrzewania częściej u dziewcząt. - Dziecko nadmiernie zamartwia się mniej lub bardziej spodziewanymi wydarzeniami: „i co to będzie, gdy (dostanę jedynkę ze sprawdzianu/ Ania się na mnie pogniewa/ mama zachoruje,/spadnie ulewny deszcz i będzie powódź, itp.)”, wyobraża sobie tylko negatywne scenariusze dla spodziewanych sytuacji. Często szuka pociechy i zapewnień, że jego obawy się nie sprawdzą, ale nie uspokaja się, gdy je usłyszy. Odczuwa lęk o prawie stałym nasileniu (tak zwany lęk wolnopłynący), któremu towarzyszą: niepokój, nerwowość, rozdrażnienie. Dziecko łatwo się męczy, odczuwa zwiększone napięcie mięśniowe (jest „spięte”), ma trudności z koncentracją i problemy ze snem. zespół lęku napadowego (zaburzenie paniczne) - Zespół lęku napadowego dotyka 0,5–5% dzieci i nastolatków. Znacznie częściej występuje w okresie dojrzewania i częściej dotyczy dziewcząt. - Zaburzenie charakteryzuje się nawracającymi napadami paniki. Napad paniki to nagły, bardzo silny lęk z towarzyszącymi objawami somatycznymi (duszność, kołatania serca, zawroty głowy) o dużym nasileniu. W trakcie ataku paniki dziecko ma poczucie całkowitej utraty kontroli nad sobą lub że „zaraz umrze”, co jeszcze bardziej wzmaga jego przerażenie. Napad paniki może pojawić się „znikąd” lub może wywołać go konkretny czynnik (zobacz „fobie swoiste”). Jeśli atak wystąpił bez określonej przyczyny, dziecko zazwyczaj boi się jego nawrotu i ten lęk paradoksalnie może wywołać kolejny napad paniki. - Dziecko może obawiać się również, że atak paniki zdarzy mu się w miejscu publicznym (czyli na ulicy, w sklepie, w autobusie itp.) i wszyscy wokół będą na to patrzeć. Jeśli z tego powodu dziecko unika miejsc publicznych, mówimy o zaburzeniu panicznym z agorafobią. fobie specyficzne - Zaburzenie lękowe w postaci fobii występuje u 2,5–9% dzieci i młodzieży, nieco częściej u dziewcząt. - Lęk dziecka skupia się wokół konkretnego przedmiotu, postaci lub sytuacji. Fobia może dotyczyć: zwierząt, owadów, zjawisk atmosferycznych (wiatr, burza, deszcz), ciemności, hałasów, wysokości, ostrych przedmiotów, zastrzyków, widoku krwi, jazdy pociągiem, latania samolotem, i wielu innych czynników. W obecności tych bodźców lub gdy dziecko spodziewa się kontaktu z nimi, odczuwa nieracjonalny i nadmierny strach, który może nawet przyjąć postać napadu paniki. Młodsze dzieci mogą reagować na obiekt fobii płaczem, wybuchem złości, zamieraniem w bezruchu lub przywieraniem do opiekuna. Dziecko stara się tak na co dzień funkcjonować, żeby unikać budzącego lęk czynnika. - Należy pamiętać, że w okresie wczesnodziecięcym lęki przed różnymi obiektami mieszczą się w ramach prawidłowego rozwoju. Dwulatek może bać się na przykład hałasu, trzylatek – psów, czterolatek – ciemności, ale w miarę dorastania te lęki ustępują. O zaburzeniu lękowym w postaci fobii mówimy wtedy, gdy przeżywany przez dziecko strach przed danym obiektem nie jest zgodny z jego fazą rozwojową (na przykład gdy ciemności boi się ośmiolatek). zespół lęku społecznego (fobia społeczna) - Przyjmuje się, że zespół lęku społecznego występuje u 1% dzieci i młodzieży, ale w rzeczywistości odsetek ten może być większy. Zaburzenie to występuje równie często u chłopców i u dziewcząt. - Do 3. roku życia lęk przed obcymi jest przejawem prawidłowego rozwoju dziecka. - Dziecko cierpiące na fobię społeczną przeżywa nasilony lęk w obecności nieznajomych osób i unika ich. Jako nieznajomych rozumie się tu osoby nie będące członkami rodziny i bliskimi przyjaciółmi dziecka. W tym znaczeniu obcymi osobami są również: nauczyciel w szkole, koledzy z klasy, sprzedawca w osiedlowym sklepie, itp. W sytuacjach społecznych (w szkole, na spotkaniu klasowym, na podwórku wśród innych dzieci, w sklepie) dziecko jest zakłopotane, ciągle zamartwia się jak postrzegają go inni i co sobie o nim pomyślą. Jest bardzo skupione na tym, żeby zachować się poprawnie. Obawia się ośmieszenia i upokorzenia, stale wyobraża sobie siebie w takich właśnie okolicznościach (na przykład gdy wybiera się na urodziny do koleżanki, wyobraża sobie, że na pewno wywróci się i obleje sokiem, a wtedy wszyscy będą się z niego wyśmiewać). Podczas rozmowy nie podtrzymuje kontaktu wzrokowego, mówi niewiele i cicho albo w ogóle unika rozmów z innymi, pozostaje „na uboczu”. W sytuacjach społecznych dziecko ma również somatyczne oznaki lęku – czerwienie się, pocenie, drżenie rąk. W domu, wśród członków rodziny i dobrze znanych osób, dziecko zachowuje się zupełnie swobodnie i nie odczuwa lęku. - Unikanie sytuacji społecznych prowadzi do znacznych problemów z codziennym funkcjonowaniem. Dziecko boi się chodzić do szkoły, może opuszczać lekcje, a w skrajnych przypadkach w ogóle odmówić wychodzenia z domu. Wycofanie ze środowiska rówieśniczego znacznie zaburza jego rozwój psychospołeczny. mutyzm wybiórczy - Mutyzm wybiórczy obserwuje się u 0,3–0,8% dzieci i nastolatków. - Jest to postać fobii społecznej, w której lęk przed ludźmi przejawia się odmową komunikacji słownej (milczeniem), mimo że mowa dziecka i jej rozumienie są prawidłowo rozwinięte. - Dziecko nie odzywa się do obcych osób (czyli nie będących członkami rodziny ani bliskimi przyjaciółmi), na ich pytania nie odpowiada wcale lub odpowiada gestami. Podczas rozmowy, czy raczej prób jej nawiązania, dziecko unika kontaktu wzrokowego, nie okazuje emocji mimiką twarzy, gdy się uśmiecha, to zwykle z zaciśniętymi ustami. W sytuacjach społecznych dziecko często również nie podejmuje aktywności ruchowej, w razie potrzeby wykonuje bardzo „oszczędne” ruchy. Mimo jego zewnętrznej bierności można dostrzec, że bacznie obserwuje otoczenie i słucha uważnie o czym mówią inni. W domu (lub innym dobrze znanym środowisku – na przykład u ulubionej cioci) dziecko jest swobodne, czasem wręcz nadmiernie ruchliwe, chętnie i bez problemu rozmawia z bliskimi. Opiekunowie często opowiadają, że w domu dziecko jest bardzo gadatliwe, lubi „dyrygować” otoczeniem i narzucać swoje pomysły. Często u dziecka cierpiącego na zaburzenia lękowe spotyka się objawy charakterystyczne dla dwóch lub więcej wymienionych wyżej jednostek. U dzieci cierpiących na fobie lub zespół lęku uogólnionego mogą występować napady paniki, a dziecko z mutyzmem wybiórczym może mieć jednocześnie objawy lęku separacyjnego. Szczególnym rodzajem takich „mieszanych zaburzeń” jest fobia szkolna. Jej przejawem może być: - całkowita odmowa pójścia do szkoły, - wychodzenie ze szkoły po kilku lekcjach, ale przed zakończeniem dnia szkolnego, - chodzenie do szkoły „pod przymusem” – po długich porannych awanturach z rodzicami/opiekunami, - nasilone objawy somatyczne, które występują tuż przed wyjściem do szkoły (bóle brzucha, biegunka, bóle głowy, itp.) i często „uniemożliwiają” wyjście z domu. Obraz fobii szkolnej jest bardzo różnorodny: obecne są objawy lęku społecznego, lęku separacyjnego, czasem lęk uogólniony, mogą występować napady paniki. Wspólnymi cechami są: nasilony stres towarzyszący przebywaniu w szkole, wymuszanie na opiekunach (płaczem, szantażem itp.), aby pozwolili na pozostanie w domu, skargi na dolegliwości somatyczne, problemy w relacjach rówieśniczych. Jakie są przyczyny zaburzeń lękowych? W powstawaniu zaburzeń lękowych biorą udział czynniki biologiczne (zaburzenia równowagi neuroprzekaźników w mózgu, zaburzenia budowy anatomicznej mózgu) i genetyczne (większe ryzyko zachorowania, gdy członkowie rodziny też cierpią na zaburzenia lękowe), na których działanie nakłada się wpływ czynników środowiskowych. Należą do nich między inymi: - zaburzenia lękowe u opiekunów – dziecko „uczy” się od nich lękowego nastawienia do otoczenia i strategii radzenia sobie z problemami opartych na unikaniu, nabiera poczucia, że jest bezradne wobec napotykanych trudności, - styl wychowania – nadopiekuńczość, nadmierna krytyka lub nadmierne kontrolowanie dziecka, - brak poczucia bezpieczeństwa w relacji z opiekunami – na przykład gdy opiekunowie stosują przemoc, zaniedbują dziecko, nie dają wsparcia w trudnych sytuacjach, - doświadczenie odrzucenia lub przemocy ze strony rówieśników, - inne traumatyczne doświadczenia – na przykład: utrata opiekuna, wypadek, choroba, nadużycie seksualne. Bardzo często czynnikiem wyzwalającym objawy zaburzeń lękowych są zmiany w życiu dziecka: pójście do przedszkola, rozpoczęcie nauki w szkole, zmiana klasy lub szkoły, przeprowadzka do innej miejscowości, pobyt w szpitalu. Dotyczy to zwłaszcza lęku separacyjnego, lęku społecznego i mutyzmu wybiórczego. Jak stawia się rozpoznanie? Lekarz psychiatra stawia rozpoznanie zaburzeń lękowych na podstawie wywiadu zebranego od dziecka i jego opiekunów oraz badania psychiatrycznego dziecka. Czasem dziecko w pierwszej kolejności trafia do psychologa, który również potrafi określić, na jakie zaburzenie cierpi młody pacjent. Zarówno lekarz, jak i psycholog, mogą posiłkować się różnymi kwestionariuszami i skalami, które są pomocne w stawianiu diagnozy oraz określaniu nasilenia zaburzeń. Lekarz powinien wykluczyć zaburzenia somatyczne, których objawem mogą być stany lękowe. Należą do nich: choroby endokrynologiczne (nadczynność tarczycy, zaburzenia czynności nadnerczy), hipoglikemia (nadmierny spadek poziomu glukozy we krwi), astma, padaczka, zaburzenia neurologiczne, choroby serca. Zdarza się, że w tym celu lekarz psychiatra korzysta z konsultacji innych specjalistów. Stany lękowe z towarzyszącymi objawami somatycznymi mogą pojawić się w wyniku nadmiernego spożycia kawy lub napojów energetyzujących. Występują również po odstawieniu substancji psychoaktywnych (alkoholu, marihuany, amfetaminy), dlatego lekarz może zapytać młodego pacjenta o ich stosowanie i ewentualnie zlecić testy na obecność tych substancji we krwi lub w moczu. Zaburzenia lękowe należy różnicować także z innymi zaburzeniami psychicznymi, zwłaszcza zaburzeniami psychotycznymi, depresyjnymi, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD), całościowymi zaburzeniami rozwoju, zespołem stresu pourazowego (PTSD; zwłaszcza, gdy dziecko doświadczyło traumy, niekoniecznie w nieodległej przeszłości). Jakie zaburzenia psychiczne współwystępują razem z zaburzeniami lękowymi? Zaburzenia lękowe często występują razem z depresją. W zależności od rodzaju i nasilenia stwierdzanych objawów lekarz może postawić rozpoznanie zaburzeń depresyjno-lękowych. Zaburzenia lękowe towarzyszą, a raczej są powikłaniem tych zaburzeń psychicznych, które utrudniają dziecku funkcjonowanie w szkole i negatywnie wpływają na jego osiągnięcia w nauce. Należą do nich: ADHD, zaburzenia rozwoju umiejętności szkolnych, zaburzenia opozycyjno-buntownicze. Młodzież cierpiąca na zaburzenia lękowe może szukać różnych, czasem szkodliwych sposobów na poradzenie sobie z ich objawami – na przykład: sięgać po alkohol i narkotyki. Zaburzenia lękowe (zwłaszcza fobia społeczna) zwiększają ryzyko uzależnień (zwłaszcza od alkoholu). Jakie są sposoby leczenia? Podstawową metodą leczenia zaburzeń lękowych u dzieci i młodzieży są oddziaływania psychoterapeutyczne. Należą do nich: - psychoedukacja dziecka i jego opiekunów – czyli zapewnienie im informacji na temat przyczyn, objawów i leczenia zaburzeń lękowych. Jest ona o tyle ważna, że niektóre objawy wyglądają dość przerażająco (na przykład napad paniki) i młody pacjent oraz jego opiekunowie bardzo się obawiają, że świadczą one o poważnej chorobie. Niekiedy samo wyjaśnienie dziecku i jego opiekunom czym są zaburzenia lękowe znacznie zmniejsza poziom ich niepokoju i ułatwia dalsze interwencje terapeutyczne. - psychoterapia poznawczo-behawioralna – podczas której dziecko uczy się radzić sobie samodzielnie z poszczególnymi objawami, a także odkrywa „mechanizmy myślowe” (tzw. schematy poznawcze), które powodują jego lękową postawę oraz pracuje nad ich zmianą. - psychoterapia indywidualna o charakterze wspierającym, - terapia grupowa – bardzo wskazana szczególnie wtedy, gdy dziecko ma objawy fobii społecznej, - terapia rodzinna – umożliwia dostrzeżenie „lękowych wzorców myślenia” u innych członków rodziny oraz pracę nad ich zmianą, co przekłada się w pozytywny sposób na atmosferę domową i jest ważnym czynnikiem wspierającym dla dziecka; pomocna w rozwiązywaniu konfliktów i napięć w rodzinie, - metody relaksacyjne i ćwiczenia oddechowe – wskazane zwłaszcza w zaburzeniach lękowych z napadami paniki, - trening asertywności, treningi umiejętności społecznych – pomocne w leczeniu fobii społecznej. Szczególnym problemem są zaburzenia lękowe, w przebiegu których dziecko odmawia chodzenia do szkoły, co skutkuje wieloma godzinami nieobecności na lekcjach. Rodzice, często po uzgodnieniach z nauczycielami, wnioskują o nauczanie indywidualne dziecka w domu. Taka forma realizowania obowiązku szkolnego w przypadku dzieci cierpiących na zaburzenia lękowe może im jeszcze bardziej zaszkodzić! Wycofanie dziecka ze środowiska szkolnego umacnia je w przekonaniu, że trudnych sytuacji trzeba unikać zamiast je rozwiązywać, czyli utrwala dysfunkcjonalny, lękowy mechanizm radzenia sobie z problemami. Późniejsza próba powrotu do nauki razem z klasą może okazać się o wiele trudniejsza – odnalezienie swojego miejsca w zżytej ze sobą społeczności klasowej po długiej nieobecności jest dużym wyzwaniem, a niepowodzenie może jeszcze bardziej nasilić lęk dziecka i jego niechęć do szkoły. Aby skutecznie pomóc dziecku cierpiącemu na fobię szkolną, trzeba włączyć do współpracy szkołę – wychowawców, nauczycieli, pedagoga lub psychologa szkolnego. Należy dążyć do stworzenia dziecku ciepłej, życzliwej atmosfery w klasie. W początkowym okresie może być konieczne stopniowe wprowadzanie dziecka do zespołu klasowego, obniżenie wymagań, nieodpytywanie na forum klasy. Warto zadbać, aby dziecko miało możliwość zwrócenia się do psychologa lub pedagoga szkolnego, gdy nasilenie objawów lękowych będzie zbyt duże, aby samo sobie poradziło. Farmakoterapię stosuje się wtedy, gdy same metody psychoterapeutycznie nie zapewniają wystarczających efektów (czyli gdy dziecko nadal ma problemy z codziennym funkcjonowaniem) lub gdy nasilenie objawów utrudnia rozpoczęcie jakichkolwiek oddziaływań psychoterapeutycznych. Farmakoterapia nigdy nie powinna być jedyną stosowaną metodą leczenia, tylko uzupełnieniem psychoterapii. U dzieci i młodzieży stosuje się leki z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny (leki przeciwdepresyjne nowej generacji, określane skrótem SSRI) lub – rzadziej – trójpierścieniowe (starsze) leki przeciwdepresyjne. Leki te oprócz działania przeciwdepresyjnego mają również działanie przeciwlękowe. Działania niepożądane leków oraz zasady ich stosowania opisano w artykule o depresji u dzieci i młodzieży (zobacz: Zaburzenia depresyjne u dzieci i młodzieży). Leki o działaniu typowo uspokajającym – tzw. benzodiazepiny – choć są bardzo skuteczne i dają natychmiastowy efekt przeciwlękowy, należy podawać dziecku tylko doraźnie (czyli tylko w wyjątkowych sytuacjach, na przykład w napadzie paniki, gdy nie udaje się uspokoić dziecka inaczej) i po uzgodnieniu z lekarzem prowadzącym. Regularne stosowanie tych leków prowadzi do tolerancji (stopniowego zmniejszenia ich skuteczności) i groi uzależnieniem. Bezpiecznym, choć trochę mniej skutecznym lekiem uspokajającym jest hydroksyzyna. Czy zaburzenia lękowe można wyleczyć? W większości przypadków zaburzenia lękowe u dzieci i nastolatków ustępują w wyniku odpowiedniego leczenia. Zdarza się, że delikatny „rys” lękowy u nich pozostaje, ale mimo tego w dalszym okresie rozwoju i dorosłości radzą sobie dobrze i funkcjonują prawidłowo. Jeśli objawy są bardzo nasilone i uporczywe, to jest większe ryzyko, że młody pacjent nadal będzie cierpiał na zaburzenia lękowe w okresie dorosłości. Gorzej rokują również zaburzenia lękowe powikłane uzależnieniami od substancji psychoaktywnych. Zapamiętaj! Zaburzenia lękowe są częstym problemem u dzieci i młodzieży. Zaburzenia lękowe negatywnie wpływają na rozwój psychospołeczny i szkolny dziecka, dlatego warto jak najszybciej zasięgnąć porady lekarza psychiatry lub psychologa. Podstawową metodą leczenia są oddziaływania psychoterapeutyczne, które w większości przypadków przynoszą dobre efekty. Jeśli objawy są bardzo nasilone, stosuje się leki. Bardzo ważne jest, aby nie izolować dziecka od środowiska szkolnego i rówieśniczego, ale wspierać je i zachęcać do uczestniczenia w życiu dziecięcej/ młodzieżowej społeczności..
zaburzenia psychiczne u dzieci forum
